Wat een schrik. Het boek ‘Hap slik weg’ van Brian Wansink had veel indruk op me gemaakt. Ik heb er vaak over gepraat, en zie zijn onderzoeken en bevindingen ook nog steeds regelmatig aangehaald worden. In dat boek laat hij zien dat de meeste mensen niet goed voelen wanneer ze genoeg gegeten hebben, maar het vooral ook moeten zien. Als de kippenbotjes op tafel blijven liggen, eten we véél minder dan als de botjes worden weggehaald. Uit een groot pak spaghetti maken we meer klaar dan uit een klein pak, ook al is het voor evenveel mensen. Als we eten van kleine bordjes is de portie optisch groter dan op een groot bord, en eten we minder. Uit een smal hoog glas drinken we minder dan uit een laag, breed glas.
Hilarisch was het onderzoek met mensen die soep kregen uit een soepkom die van onder de tafel werd bijgevuld, en dus nauwelijks leger werd. “Die soep vulde goed” zei iemand bij de evaluatie. Ik geloof dat hij ongemerkt meer dan een liter soep had gegeten…
Als we oudbakken popcorn in handen hebben terwijl we film kijken trekken we in het begin misschien een vies gezicht, maar we blijven er wel van eten. En hoe groter de bak popcorn, hoe meer we ervan eten…
Nu lees ik dat ergens in 2017 twijfels ontstonden over de kwaliteit van Wansinks data en analyses. Inmiddels zijn 17 wetenschappelijke publicaties teruggetrokken en zijn er 15 correcties uitgegaan. In 2018 is Wansink geschorst door de Universiteit van Cornell, en uiteindelijk is zijn contract beëindigd. Ik ben hier echt een beetje verdrietig over: het waren zulke leuke, beeldende verhalen, en je had er ook echt iets aan als richtlijnen om ervoor te zorgen dat je ongemerkt wat minder gaat eten. Tenminste, dat dacht ik. Ik denk het eerlijk gezegd nog steeds, maar ben nu wel in verwarring.
Wansink’s bevindingen spreken me enorm aan. Ik WIL ze geloven. De conclusies zijn herkenbaar in mijn eigen gedrag. Muffe nootjes, waar ik toch weer van neem…
En werden er in de ‘nouvelle cuisine’ destijds inderdaad zulke kleine porties geserveerd, of leek dat maar zo door de grote borden? Ik vertelde onlangs een collega over een aantal bevindingen uit het boek, en hij knikte instemmend bij alles wat ik zei. Het lijkt ook gewoon gezond verstand: als je gedachteloos eet van iets dat in grote hoeveelheden voor je ligt, eet je makkelijk meer dan als je bewust ieder hapje proeft, of als de lekkernijen in kleinere hoeveelheid voor je liggen.
Brian Wansink zelf staat – niet verrassend – voor de volle honderd procent achter zijn conclusies. Het probleem zou liggen in dat de onderzoeksmaterialen niet goed bewaard waren gebleven. Ik wilde hem geloven. In een eerste reactie zei Kees de Graaf, hoogleraar eetgedrag aan de Wageningen Universiteit, dat hij niet gelooft dat Wansink gejokt heeft, maar dat hij “een ongelooflijke sloddervos is, die zijn onderzoeksgegevens niet goed heeft bewaard”. Meer collega’s vallen hem in vergelijkbare termen bij. Even hoopte ik dat ik gewoon kon blijven geloven… Maar als je verder kijkt naar wat er aantoonbaar mis was met een groot aantal studies, dan kan ik toch niet anders concluderen dan dat de wetenschappelijke onderbouwing er eenvoudigweg niet is. En als het nodig was om data te manipuleren om eenduidige resultaten te krijgen, zal de waarheid toch minder leuke verhalen hebben opgeleverd…
Hoe sta jij hier tegenover? Reacties zijn welkom. Ook als er onderwerpen zijn waarover je graag meer hoort kan je dat melden via een reactie onder deze blog, of door een mail naar sonia@vannispen.net.
De oorspronkelijke titel van “Hap slik weg” (2007) is “Mindless Eating, Why We Eat More Than We Think” (2006). Voor de feiten heb ik vooral gebruik gemaakt van wikipedia en een aantal artikelen uit de Volkskrant (24 juni 2017 en 21 september 2018, beide door Mickey Steijaert), de eigen website van Brian Wansink (http://www.brianwansink.com/academics-only en http://brianwansink1.weebly.com/academics-only ) en het overzichtsartikel van Tim van der Zee, één van de mensen die diep in de onregelmatigheden is gedoken (http://www.timvanderzee.com/the-wansink-dossier-an-overview/ ).