Coeliakie (glutenintolerantie) is een genetisch bepaalde aandoening, wat niet betekent dat als je er genetisch aanleg voor hebt, je de ziekte ook automatisch ontwikkelt. Het is een samenspel tussen je genen en je omgevingsfactoren.
Het aantal gevallen van coeliakie is toegenomen ten opzichte van 40 jaar geleden, wat doet denken dat er iets in negatieve zin veranderd is in hoe we ons leven inrichten.
Lang niet iedereen die problemen ervaart of denkt te ervaren met gluten heeft coeliakie, maar voor wie dat wel heeft: het is een hele vervelende, verzwakkende aandoening. Spijsverteringsproblemen (bijvoorbeeld opgeblazen gevoel, buikpijn, diarree en / of verstopping, regelmatig stinkende, vettige ontlasting), daardoor slechte absorptie, waardoor dan weer tekorten kunnen ontstaan en je bijvoorbeeld vermoeid raakt, je immuunsysteem het niet meer goed doet, je bloedarmoede of botontkalking krijgt etc. Als je perfect zou eten maar je lichaam de voedingsstoffen niet goed absorbeert, kan je NOOIT optimaal functioneren. Er kunnen klachten ontstaan die je niet meteen zou verbinden met je spijsvertering.
Normaalgesproken kan je klachtenvrij worden door de rest van je leven glutenvrij te eten. Dat klinkt eenvoudig, maar valt in de praktijk nog helemaal niet mee. Om te beginnen omdat er in ons ‘traditionele’ eetpatronen zoveel granen voorkomen. Wat is nu makkelijker dan een boterham pakken als je wat wilt eten? Het is – zeker in het begin – tijdrovend om voor al je maaltijden en tussendoortjes te zorgen voor glutenvrije voeding. Bij een onverwachte maaltijd buitenshuis (bijvoorbeeld omdat een vergadering of uitje uitloopt) kan je nooit een stukje pizza of een broodje mee eten… Eten bij anderen thuis kan risicovol zijn.
Ook kunnen producten waar van nature geen gluten inzitten er toch mee besmet zijn. Ik moest vroeger nog wel eens gniffelen als er op een pak bonen (ik noem een willekeurig product waar uit de aard van het ding geen gluten in zitten) stond: glutenvrij. Inmiddels weet ik dat mensen met ernstige klachten al last kunnen hebben als een glutenvrij product gesneden wordt met een mes of op een plank die ook voor brood gebruikt zijn. En bovendien worden er in de gekste dingen granen of daarvan afgeleide producten gedaan.
Knap ingewikkeld dus, en voorkomen is zeker beter dan genezen. Alles wat je doet om je darmen gezond te maken en houden kan eraan bijdragen dat je geen coeliakie ontwikkelt. Basisdingen: door zo breed mogelijk te eten ontwikkel je een breed microbioom en dat is gunstig. (Vroeger noemden we dat ‘darmflora’, maar het blijkt meer ‘darmfauna’ te zijn). Terughoudend zijn met antibiotica ook, wat meteen weer helpt om als het een keer echt nodig is meer kans te hebben op een goede werkzaamheid. Als je een keer een antibioticakuur nodig hebt is het goed om daarna je microbioom weer te ondersteunen met probiotica. Dat kan met een algemene breedspectrum probiotica, maar je kan ook een darmonderzoek laten doen om te kijken welke specifieke probiotica voor jou het meest geschikt zou zijn. Kinderen krijgen soms een ongunstig microbioom mee van hun moeder. Hoe jonger het kind, hoe beter het waarschijnlijk kan herstellen.
Maar waarom is het aantal coeliakie gevallen nu toegenomen ten opzichte van 40 jaar geleden? Onderzoekers hebben een mogelijke (mede)oorzaak ontdekt: een stofje dat ‘bacterieel transglutaminase genoemd wordt (mTg). Dit wordt tegenwoordig veel gebruikt in de voedselindustrie omdat het zowel de textuur van voeding als de houdbaarheid ervan verbetert. Omdat het officieel geen additief is maar een ‘hulpmiddel’ hoeft het niet op het etiket vermeld te worden. Volgens een artikel gepubliceerd in Frontiers in Pediatrics, “imiteert het functioneel het endogene weefseltransglutaminase, waarvan bekend is dat het auto-antigeen is voor coeliakie en een onbetwistbare hoofdrolspeler is bij initiatie en voortgang van coeliakie”.
Wat kan je zelf doen? Toch maar zo min mogelijk kant-en-klaar producten gebruiken, en zo veel mogelijk zelf koken. Zo simpel kan het zijn. Te tijdrovend? Een werkelijk supersnelle ontbijt- en lunch optie die ik in superdrukke periodes veel gebruik: kant- en klare wokgroenten (zelf snijden is beter; zelf biologisch groenten telen is nog weer beter. Sorry, niet altijd tijd voor…) net onder water, paar minuten koken. Bouillonpoeder (of zout) en een blikje bonen erbij, of tofu, of iets anders dat eiwitrijk is. De Thaise wokmix is mijn favoriet, maar ik wissel ze steeds af, en voeg ook wisselende kruiden toe. Supersnel, supergezond.
Heb je zelf tips voor zo’n supersnelle, makkelijke en gezonde maaltijd? Of is een onderwerp waar je iets over zou willen horen van mij? Meldt het hieronder, of via een mail aan sonia@vannispen.net.
Bronnen:
Front Pediatr. 2018 Dec 11;6:389. doi: 10.3389/fped.2018.00389. eCollection 2018. / Microbial Transglutaminase Is Immunogenic and Potentially Pathogenic in Pediatric Celiac Disease. / Torsten M., Aaron L.
Clin Immunol. 2019 Feb;199:37-43. doi: 10.1016/j.clim.2018.12.008. Epub 2018 Dec 10. / Microbial transglutaminase: A new potential player in celiac disease. / Aaron L., Torsten M.
Website van de Maag-lever-darm stichting
Tijdschrift “Voedingsgeneeskunde, vakblad voor gezondheidsprofessionals” 1-2019.
Er zijn mensen die gluten intolerant zijn zonder Coeliakie te ontwikkelen.
Er zijn mensen die een tarwe allergie hebben zonder Coeliakie te ontwikkelen( om er maar twee te noemen)
Het zou erg fijn zijn als er werkelijk wat duidelijkheid kon worden geschapen in de woorden-en begrippenchaos zodat op grond van o.a. zeer gedetailleerde bloedanalyse een veel meer specifieke diagnose kan worden gesteld alsmede een doelgericht behandelplan ( want dat is niet voor iedereen hetzelfde.
Dank voor je bijdrage, Peter. Ik ben het met je eens. Ik heb me er in dit artikeltje wat makkelijk vanaf gemaakt door alleen te zeggen dat niet iedereen die last heeft van tarwe of gluten coeliakie heeft. Ik werk in mijn praktijk met bloedonderzoeken, maar ik weet niet zeker of alles via die onderzoeken boven tafel komt. Soms komt eruit dat mensen reageren op tarwe maar niet op spelt (middels een IgG4 reactie), maar dan nog denk ik dat ze die spelt ook maar beter even kunnen laten staan en eerst de darmwand herstellen. Bij mijn weten geldt voor alle ‘simpele’ intoleranties dat als de darmwand inclusief de beschermende slijmlaag gezond is, mensen klachtenvrij kunnen zijn en er geen reden is om tarwe levenslang te vermijden.
Ik zal eens gaan nadenken over een artikel waarin ik dit wat meer uiteen zet.